Polacy świadomi zagrożeń związanych z chorobami nowotworowymi – wyniki najnowszego badania ankietowego

Jak wynika z badania Institute for Health, 77% Polaków jako skuteczną metodę zapobiegania nowotworom wskazuje badania profilaktyczne. Mimo to, jedynie 37% ankietowanych wykonuje je w praktyce. W Światowym Dniu Onkologii warto zadać pytanie, dlaczego świadomość społeczna nie idzie w parze ze skuteczną profilaktyką.

Think tank Institute for Health przeprowadził badanie ankietowe dotyczące postaw i świadomości Polaków w zakresie chorób onkologicznych. Wyniki badania,  ujawniają wysoką świadomość czynników ryzyka i metod profilaktyki raka.

Czynniki wywołujące nowotwory według Polaków

Respondenci w odpowiedzi wielokrotnego wyboru najczęściej wskazywali nowotwory w rodzinie (64%) oraz palenie tytoniu (64%) jako główne czynniki ryzyka. Kobiety (71%) częściej niż mężczyźni (56%) wymieniały występowanie nowotworów w rodzinie. Możliwe, że związane jest to z większym zaangażowaniem kobiet w opiekę i troskę o zdrowie swojej rodziny, na co wskazuje badanie ?Jak Polacy dbają o swoje zdrowie? z 2022 przeprowadzone przez Institute for Health. Wynika z niego, że wśród Polaków deklarujących dbanie o zdrowie rodziny czy bliskich, jest więcej kobiet (86%) niż mężczyzn (77%). Może mieć to związek z wciąż funkcjonującym schematem rodziny, w który to kobieta jest ?opiekunką zdrowotną? domowników i najbliższego otoczenia.

Profilaktyka nowotworowa

Polacy deklarują szeroką wiedzę na temat skutecznych metod ochrony przed nowotworami. Najczęściej wskazywano na regularne badania profilaktyczne (77%), unikanie palenia tytoniu (77%) oraz unikanie kontaktu z substancjami rakotwórczymi (77%). Co ważne, każda z metod profilaktycznych uzyskała poparcie co najmniej połowy ankietowanych, co świadczy o rosnącej świadomości zdrowotnej w społeczeństwie. Wykonywanie regularnie badań profilaktycznych deklaruje jedynie 37% ankietowanych, ale pocieszający jest fakt, że 52% spośród nie badających się, deklaruje chęć zmiany.

Pomimo dostępności do badań przesiewowych, uczestnictwo Polaków w tych badaniach na tle innych krajów europejskich wciąż jest poniżej średniej. Polacy mają świadomość na temat czynników rakotwórczych i badań, które powinni zrobić, ale nie mają informacji o tym, gdzie mogą je bezpłatnie wykonać. Nie każdy wie, że na stronie pacjent.gov.pl można dowiedzieć się, gdzie w danym województwie, najbliżej miejsca zamieszkania, można wykonać poszczególne badania. Mam nadzieję, że już niedługo cała baza z informacjami o badaniach profilaktycznych będzie dostępna w jednym miejscu ? w Narodowym Portalu Onkologicznym ? mówi prof. dr hab. Piotr Rutkowski, Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, członek Rady Naukowej Institute for Health

Warto zaznaczyć, że kobiety częściej poddają się badaniom niż mężczyźni (43% wobec 30%), a odsetek ten rośnie wraz z wiekiem ? od 24% w grupie poniżej 24 lat do 41% wśród osób powyżej 50. Główne powody rezygnacji z badań to brak odczuwania potrzeby (34%) oraz długie kolejki (28%).

Wachlarz badań przesiewowych w naszym kraju jest naprawdę na dobrym poziomie. W ostatnich latach wymienione zostały stare mammografy na nowoczesne urządzenia cyfrowe, które zapewniają dużo lepszą jakość. Profilaktyczna cytologia jest dostępna bez kolejek w każdym regionie. Jest coraz więcej placówek, które oferują pacjentom profilaktyczną kolonoskopię. W ramach programu wczesnego wykrywania raka płuca w wybranych placówkach wprowadzono także dostęp do niskodawkowej tomografii komputerowej. Trwają także pilotaże programu wczesnego wykrycia raka gruczołu krokowego. Oczekujemy wprowadzenia badania HPV-DNA w ramach profilaktyki raka szyjki macicy. Jako onkolodzy dążymy również do tego, aby Polacy mieli dostęp do testu FIT, który jest alternatywą dla kolonoskopii w ramach profilaktyki raka jelita grubego ? wskazuje prof. Rutkowski.

Infografika: Polacy świadomi zagrożeń związanych z chorobami nowotworowymi ? wyniki najnowszego badania ankietowego

Rosnąca świadomość społeczna na temat nowotworów niestety nie wiąże się ze wzrostem podejmowanych działań profilaktycznych wśród Polaków. Jesteśmy jedynym krajem UE, w którym, mimo dostępu do nowoczesnych leków, umieralność z powodu raka piersi rośnie. Warto pamiętać, że w Polsce funkcjonują programy darmowych badań profilaktycznych. Jednak z programu ?Profilaktyka 40 PLUS? od jego startu w lipcu 2021 do 16 stycznia 2023 roku skorzystało jedynie 1,5 mln z 20 mln uprawnionych.

To oznacza, że albo informacja o programie nie dotarła do grupy docelowej, albo nie została zakomunikowana w odpowiedni sposób. Edukacja i komunikacja zdrowotna  jest niezwykle istotna z wielu względów. Przede wszystkim wpływa na długość życia w dobrym zdrowiu oraz na zdrowie populacyjne. Strategia działań powinna być oparta na Evidence-Based Approach oraz dostosowana do sprecyzowanych grup docelowych. Z badania, które przeprowadzaliśmy wynika, że tylko 20% respondentów otrzymało wiedzę na tematy zdrowotne w szkole, a 54% wiedzę czerpie z internetu. Warto więc zadbać, aby umieszczane tam treści były wiarygodne. Ponadto, oprócz nakładu na realizację programu, w budżecie powinny zostać przewidziane środki finansowe, które pozwolą na efektywną promocję przedsięwzięcia ? mówi Marta Domańska, dyrektorka think tanku Institute for Health.

Choroby nowotworowe w Polsce

Aż 66% respondentów zna osobę chorującą na nowotwór. Wśród najczęściej wymienianych nowotworów znalazły się rak piersi (34%), rak płuc (28%) oraz rak jelita grubego (23%). Zdaniem Polaków najważniejszym elementem skutecznego leczenia nowotworów jest szybka diagnoza (56%) oraz dostęp do leczenia w specjalistycznych ośrodkach (38%).

Zwiększenie uczestnictwa w już dostępnych badaniach przesiewowych znacznie poprawiłoby wyniki leczenia nowotworów. Dla przykładu przeżywalność w czerniaku w ciągu ostatnich 8 lat wzrosła w Polsce o około 20%. To naprawdę olbrzymi postęp. Wynika to częściowo z dostępu do nowych leków, ale przede wszystkim wiąże się z wczesnym wykrywaniem czerniaków ? dodaje prof. Rutkowski.

Świadomość wirusa HPV

O wirusie HPV (wirus brodawczaka ludzkiego) słyszało 73% Polaków, przy czym kobiety są bardziej świadome (78%) tego zagrożenia niż mężczyźni (66%). Najwięcej osób kojarzy zakażenie HPV z rakiem szyjki macicy (51%). Chociaż większość respondentów jest świadoma istnienia szczepień przeciw HPV (69%), nadal pozostaje potrzeba intensyfikacji kampanii edukacyjnych, szczególnie wśród młodszych grup wiekowych. Co istotne, 35% Polaków deklaruje, że zaszczepiłoby się na HPV, a 41% zaszczepiłoby się, gdyby szczepienie było bezpłatne. Ponad 1/5 nie skorzystałaby ze szczepienia.

Mało osób korzysta z programu szczepień

Od 1 czerwca 2023 r. w Polsce działa powszechny program bezpłatnych szczepień przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12-13 lat.  Jak wynika z badania Institute for Health, 52% ankietowanych deklaruje, że zaszczepiłoby swoje dziecko przeciwko HPV, a 26% zrobiłoby to, gdyby szczepienie było nieodpłatne. Wydawałoby się, że skoro jest program  darmowych szczepień i chęć rodziców, liczba wyszczepionych dzieci powinna rosnąć, a tak nie jest.

Z danych Ministerstwa Zdrowia wynika, że ze szczepień przeciwko wirusowi HPV od 1 czerwca 2023 roku (start programu bezpłatnych szczepień) do 11 czerwca 2024 roku pierwszą dawkę szczepionki przyjęło 181 799 dzieci. Kolejną dawkę przyjęło 87 174 osób. Najwięcej szczepień wykonano, gdy program ruszył. W czerwcu 2023 roku wykonano 41 420 szczepień. Do końca roku uprawnionych do szczepienia będzie 905 000 dzieci.

By z programu skorzystało jak najwięcej uprawnionych, komunikację skierowałabym zarówno do rodziców, nauczycieli  oraz dzieci. Warto byłoby przeprowadzić badanie, by sprawdzić  dlaczego Polacy nie chcą szczepić swoich dzieci. Potrzeba autorytetu, który w zrozumiały sposób zakomunikuje rodzicom korzyści i skutecznie rozwieje wątpliwości i obawy. Warto pamiętać o komunikacji wzmacniającej skierowanej do dzieci, chociażby przez influencerów, którzy często stają się autorytetami. Takie działanie może zapoczątkować rozmowę na temat szczepienia ? podkreśla Marta Domańska.

Badanie w dniach 16-17 lipca 2024 na zlecenie Institute for Health przeprowadziła agencja badawcza SW Research na reprezentatywnej grupie 1025 dorosłych Polaków.